ذاكرتنا المتروكة في كتاب “دروب غير مطروقة في فلسطين”

Δεν συνέβη ο Βρετανός πρόξενος να περάσει από μια πηγή νερού σε όλα του τα ταξίδια, χωρίς να αναφέρει το όνομά της και την ονομασία των ντόπιων κατοίκων της χώρας γι’ αυτήν. Αυτό ισχύει για κάθε τοποθεσία και μέρος βουνών, κοιλάδων και λόφων της χώρας.

«Αυτό το βιβλίο ανέκαθεν αφορούσε αποκλειστικά τα αδιάβαστα μονοπάτια και τα άγνωστα μέρη της Παλαιστίνης, ωστόσο μπορώ να πω ότι κανένας χρόνος δεν μπορεί να εξαλείψει την εξωτική ευχαρίστηση της εξερεύνησης εδαφών και τόπων που είναι τόσο συνεπείς με όσα λέγονται για αυτά στη Βίβλο. .”

Αυτό είναι ο συγγραφέας του «Byeways in Palestine», ο συγγραφέας των «Συναρπαστικών χρόνων» για την Παλαιστίνη στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα, Τζέιμς Φεν*, ο οποίος υπηρέτησε ως Βρετανός πρόξενος στην Ιερουσαλήμ μεταξύ 1846 και 1863.

Ωστόσο, αυτό το μονοπάτι που αναζήτησε ο Φιν σε αυτούς τους δρόμους και τα μονοπάτια από την Παλαιστίνη δεν είναι απλώς μια απλή αναβίωση των χαρτών των βιβλικών ταξιδιών για τη χώρα, με τον τρόπο των Ευρωπαίων προσκυνητών και ταξιδιωτών που την επισκέφτηκαν ανά τους αιώνες. Μάλλον, ήταν ένα μονοπάτι που περιελάμβανε ένα εξερευνητικό ζωμό και μια γεωγραφική-πληροφοριακή έρευνα τοποθεσιών και τοποθεσιών, μερικές από τις οποίες δεν είχαν πατήσει το πόδι τους από ταξιδιώτες και προσκυνητές πριν. Επομένως, δεν μας ενδιαφέρει αν πούμε ότι αυτό το βιβλίο, «Αδιέξοδα μονοπάτια», ανεξάρτητα από τα κίνητρα και τις προθέσεις του συγγραφέα του, είναι κατάλληλο για εμάς, για να ξαναθυμηθούμε όλη την Παλαιστίνη από τη θάλασσα μέχρι το ποτάμι της.

Το βιβλίο “Untraveled Paths in Palestine” κυκλοφόρησε σε εννέα μεταφρασμένα κεφάλαια από τα δεκαέξι κεφάλαια που περιλαμβάνονται στο πρωτότυπο βιβλίο στα αγγλικά. Ο μεταφραστής, Jamal Abu Ghaida, απέκλεισε τα υπόλοιπα επτά κεφάλαια από τη μετάφραση, επειδή σχετίζονται με περιοχές που βρίσκονται πλέον εντός των συνόρων του Λιβάνου, και συγκεκριμένα στα νότια του. Ως εκ τούτου, ο μεταφραστής προσάρτησε τον αρχικό τίτλο του βιβλίου, με έναν υπότιτλο: «Αποσπάσματα από τα ταξίδια του Βρετανού Προξένου στην Ιερουσαλήμ στην Παλαιστίνη και την Υπεριορδανία (1846-1859)». Μια μετάφραση του βιβλίου κυκλοφόρησε νωρίτερα φέτος από το Αραβικό Ινστιτούτο Σπουδών και η έκδοση κυκλοφόρησε σε 360 σελίδες.

Τα εννέα κεφάλαια του βιβλίου του Προξένου περιλάμβαναν δεκαεπτά ταξίδια στα οποία ο πρόξενος έκανε μεταξύ των ετών 1846 και 1956, και τα πόδια του περιπλανήθηκαν σε όλη την Παλαιστίνη από τα δυτικά της κατά μήκος της ακτής προς τα ανατολικά της μέχρι πέρα ​​από τον ποταμό Ιορδάνη και από τα βόρεια όπου δάση των βουνών της Γαλιλαίας στα νότια της μέχρι την έρημο της Beersheba και της Γάζας, και μερικά ταξίδια Του εκτείνονταν μέχρι την Υπεριορδανία και μέχρι την Πέτρα.

Αυτό που διακρίνει τις περιοδείες του Finn στη χώρα είναι ότι μεταφέρθηκαν από τις εμμονές ενός Άγγλου, στις οποίες διαφωνούσε μεταξύ του θρησκευτικού φανατισμού του

και το προξενικό του γραφείο. Τι τον ώθησε, με τα δύο του πόδια, να αγκαλιάσει ολόκληρο το έδαφος της χώρας, όχι μόνο να το εξερευνήσει σύμφωνα με την προηγούμενη θρησκευτική του αντίληψη για αυτό, αλλά και να το γνωρίσει με τον τρόπο που ήταν τότε, όρους των ονομάτων και τη φύση των πραγμάτων σε αυτό, και αυτό είναι που κάνει τα ταξίδια του μια αξία που κατέστησε αναγκαία τη συγγραφή μας για αυτά.

Τα ταξίδια του Τζέιμς Φιν ήταν παρόμοια ως προς τον ετήσιο χρόνο τους, καθώς τα περισσότερα από αυτά ήταν μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου κάθε έτους. Αυτό οφείλεται στο μετριασμό του κλίματος της Παλαιστίνης κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, λόγω του τέλους του χειμώνα και της έναρξης αυτής της άνοιξης πρώτα. Δεύτερον, γιατί είναι η περίοδος κατά την οποία μπορεί να διερευνηθεί η ποικιλομορφία της γης της Παλαιστίνης από την άποψη της φυσικής-περιβαλλοντικής ποικιλομορφίας, και οι διαφορές τους μεταξύ μιας περιοχής και μιας άλλης στην Παλαιστίνη του δέκατου ένατου αιώνα. Αυτό έδειξε ο Φιν στα ταξίδια του, καθώς ο συγγραφέας του βιβλίου δεν έχασε καμία σημείωση σχετική με τη γεωγραφική-φυσική πτυχή εκτός από το ότι αναφέρθηκε σε αυτήν.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι κάθε ένα από αυτά τα ταξίδια των Φινλανδών δεν περιοριζόταν μόνο σε έναν πρόξενο συνοδευόμενο από ένα ζώο, τοξότες και έναν οδηγό. Αλλά μερικοί από αυτούς ήταν με μια ομαδική συνοδεία, περισσότερο σαν αποστολές, για το ταξίδι του τον Μάιο του 1855 στον ποταμό Ιορδάνη και πέρα ​​προς τα ανατολικά, συνοδευόταν από μια ντουζίνα Άγγλους, μεταξύ των οποίων μια ομάδα κληρικών, καθώς και τοξότες, μουλάρια, μάγειρες και οδηγοί από τον ντόπιο πληθυσμό, και μαζί τους λιγότερα από εκατό ιππικά ζώα με καμήλες, γαϊδούρια και μουλάρια. Αυτοί που συνόδευαν τον πρόξενο στα ταξίδια του ήταν επίσης Εβραίοι από την πόλη της Ιερουσαλήμ που καλύπτονταν από την προστασία του βρετανικού προξενείου, και την ιδιαίτερη προσοχή του προξένου τότε.Μια γενική άποψη της πόλης της Ναμπλούς το 1857 (Getty Images)

Αυτά τα ταξίδια δεν ήταν αυθόρμητα ούτε ως προς τον χρόνο τους, ούτε στην πορεία τους. Αν ο πρόξενος το προετοίμαζε εκ των προτέρων στο επίπεδο της ημερομηνίας της αναχώρησής του και του καθορισμού της γεωγραφικής διαδρομής του. Σε ορισμένες, διαπραγματεύτηκε με τους τοπικούς αρχηγούς για έναν φόρο φρουρού εκ των προτέρων. Ούτε ο πρόξενος και οι σύντροφοί του περπατούσαν χωρίς τα πιστόλια τους, που ήταν πάντα γεμάτα και γεμάτα. Πράγμα που σημαίνει ότι εκείνα τα ταξίδια του προξένου ήταν πολύ προγραμματισμένα, προσεκτικά και οργανωμένα.

Η ιερότητα του τόπου και η εξιλέωση του πληθυσμού

Το θέμα που διέπει τη λογική των ταξιδιών του Τζέιμς Φιν και των τρόπων του προς τα μονοπάτια της χώρας είναι η ιερότητα της γεωγραφίας και του τόπου στην Παλαιστίνη. Η αγιότητά του δεν οφειλόταν μόνο στους χάρτες των Ιερών Βιβλίων (Παλαιάς και Καινής Διαθήκης). Αντίθετα, προέκυψε και από την αγιότητα του προξένου για πληροφορίες και ερωτήσεις, ειδικά σε τοποθεσίες και μέρη που δεν σήμαιναν ταξιδιώτες και προσκυνητές πριν από αυτόν, καθώς δεν ήταν ικανοποιημένος με την αφήγηση των βιβλικών ταξιδιών, παρά την ανάμνησή τους όποτε προσγειώθηκε σε ένα μέρος, αλλά συνέχισε να αμφισβητεί τα μέρη και τα ορόσημα τους στη σημερινή και την παρούσα εποχή τους.

Για παράδειγμα, δεν συνέβαινε σε όλα του τα ταξίδια ο πρόξενος να περάσει από μια πηγή νερού, χωρίς να αναφέρει το όνομά της και να την ονομάσει στους ντόπιους κατοίκους της χώρας. Αυτό ισχύει για κάθε τοποθεσία και μέρος βουνών, κοιλάδων και λόφων της χώρας. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο πρόξενος και η συνοδεία του, όποτε συναντούσαν άτομο από τον ντόπιο πληθυσμό, έπαιρναν την πρωτοβουλία να τον ρωτήσουν και να τον ρωτήσουν για τα ονόματα και τα πράγματα γύρω τους, στο βαθμό που ο πρόξενος ανέφερε το όνομα του ατόμου. ανακρίθηκε ο ίδιος.

Αυτό μπορεί να μας ωφελήσει σήμερα από τα ταξίδια του προξένου στη χώρα εκείνη τη φάση, για να γνωρίσουμε το «λεξικό» του γεωγραφικού και κοινωνικού τόπου, που ο πρόξενος ανακρίνει για σαφείς διερευνητικούς-αποικιακούς σκοπούς. Αυτό που εννοούμε «το λεξικό» είναι ο τόπος μέσα από τα μάτια των κατοίκων του και των ανθρώπων του. Για παράδειγμα, όταν ο πρόξενος διέσχιζε τον ποταμό Ιορδάνη περισσότερες από μία φορές στα ταξίδια του, δεν αρκέστηκε στο να πει: «Περάσαμε τον ποταμό από το ρυάκι». οι ντόπιοι, όπως “Ford of al-Ghawarna” και “Ford of Umm al-Qanater”, τα οποία είναι ονόματα που προήλθαν από εμάς. Είναι η μνήμη μας σήμερα.Μια πηγή νερού στην περιοχή της Ιεριχούς το 1857 (Getty Images)

Τα ταξίδια του Book of Paths είναι επίσης χρήσιμα για τον προσδιορισμό της περιβαλλοντικής, γεωγραφικής και κοινωνικής ποικιλομορφίας της Παλαιστίνης τον δέκατο ένατο αιώνα. Κάθε μέρος της χώρας έχει τη δική του περιβαλλοντική ταυτότητα. Στην κοιλάδα του Ιορδάνη, για παράδειγμα, η πυκνότητα των δέντρων ιτιάς, πικροδάφνης και λεύκας στις όχθες του ποταμού Ιορδάνη διακρίνει τα χαρακτηριστικά της ταυτότητας του παραποτάμιου περιβάλλοντος, από το περιβάλλον της ερήμου στη Beersheba και τη Γάζα, στα νότια του χώρα, για παράδειγμα, όπου βρίσκονται η ημερομηνία, η πικροδάφνη και τα αρμυρίκια. Ενώ οι βελανιδιές και οι βελανιδιές αφηγούνται την ταυτότητα του ορεινού περιβάλλοντος στην άνω Γαλιλαία κ.ο.κ.

Αυτό έρχεται σε αντίθεση με αυτό που έχουμε καταλήξει να παράγουμε εμείς οι Παλαιστίνιοι από ένα συμβολικό σύστημα στη συλλογική μας μνήμη της Παλαιστίνης, όπου το σύστημα στο οποίο κυριαρχεί, για παράδειγμα, ο συμβολισμός των φυτών του ορεινού περιβάλλοντος – του εσωτερικού όπως οι ελιές και οι κάκτοι στο τι απομένει από την αραβική Παλαιστίνη. Που μας φέρνει στη μορφή με την οποία η παλαιστινιακή μας μνήμη έχει στενέψει όσο η γεωγραφία και η πολιτική μας έχουν στενέψει μαζί.

Το αξιοσημείωτο στα ταξίδια του προξένου είναι ότι ο ιδιοκτήτης του δεν δίστασε να ξεθάψει την κοινωνική φαντασία των κατοίκων της χώρας, που σχετίζεται με τη σχέση τους με το περιβάλλον τους, όπως λέει ο James Finn στο βιβλίο του, σκηνές που είδε ο ίδιος, όπως π.χ. τα τελετουργικά καλλιέργειας του “indigo in Bisan” και ιστορίες που άκουσε να παραθέτει από τον τοπικό πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένης της ιστορίας ενός φυτού. ευλάβεια των κατοίκων των θαλάσσιων και ποτάμιων περιβαλλόντων για το πουλί «Abu Saad» (τον πελαργό). Πράγμα που μας δείχνει μια μορφή εξερεύνησης λόγω της αγάπης του προξένου να ερευνά πληροφορίες για την Παλαιστίνη υπό την ιδιότητά του ως αποικιστής περισσότερο παρά πιστός.

Όσο για τους ανθρώπους των πόλεων και των χωριών της Παλαιστίνης εκείνης της εποχής, ο συγγραφέας του βιβλίου μιλάει σπάνια γι’ αυτούς, σε μια προσπάθεια που ο πρόξενος σκόπευε να περιθωριοποιήσει τον πληθυσμό σαν να μην ήταν εκεί. Ούτε ο Φιν δίστασε να χαρακτηρίσει ορισμένους χωρικούς και κατοίκους της υπαίθρου ως «άπιστους», συγκεκριμένα μουσουλμάνους. Τους περιέγραψε με χυδαία και άσεμνα λόγια, που δεν χρειάζεται να επαναλάβουμε εδώ. Που μας αποκαλύπτει την εκτεθειμένη, τη δευτερεύουσα ρατσιστική τάση στον ψυχισμό του Ευρωπαίου εξερευνητή τότε.Μια κοιλάδα ανάμεσα στο Silwan και το Όρος των Ελαιών στην Ιερουσαλήμ, 1854 (Getty Images)

Οι αναφορές του Finn στον πληθυσμό της χώρας στο βιβλίο του έγιναν μόνο σε δύο πλαίσια: Το πρώτο είναι αυτό που σχετίζεται με τη σχέση του πληθυσμού με το φυσικό περιβάλλον που τους περιβάλλει. Το δεύτερο: ταυτοποίηση του πληθυσμού με συλλογικά χαρακτηριστικά και χαρακτηριστικά που διαφέρουν κοινωνικά και θρησκευτικά από το περιβάλλον του. Ο Finn αναφέρθηκε στους σκλάβους στη Beersheba και στην έρημο ανατολικά του Ιορδάνη, στη Ghawarna στις όχθες του ποταμού στην κοιλάδα, στους Τουρκμένους στα χωριά Marj Ibn Amer, στους Εβραίους στο χωριό Shafa’amr, στους Μαρωνίτες στα χωριά της Άνω Γαλιλαίας κ.ο.κ.

Σχετικά με τον προ-πληγωμένο χάρτη μελέτης μας

Ο χάρτης της σύγχρονης μας μνήμης των πόλεων και των χωριών της Παλαιστίνης πριν από το 1948 είναι αυτός που σχετίζεται με τη Νάκμπα. Έτσι, το βιβλίο «Untraveled Paths in Palestine» είναι ένα ταξίδι στο οποίο σχεδιάστηκε ένας χάρτης της Παλαιστίνης εκατό χρόνια πριν από τη Nakba, δηλαδή στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα. Επομένως, τα ταξίδια του προξένου σε ολόκληρη την επικράτεια της χώρας τότε μας δείχνουν έναν χάρτη των χωριών της χώρας εκτός από αυτά που ήταν το έτος της Νάκμπα.

Ο Φιν αναφέρθηκε σε μια ομάδα παλαιστινιακών χωριών και ερειπίων που κατοικήθηκαν στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα και τα οποία δεν υπήρχαν το έτος της Νάκμπα. Μερικά από αυτά δεν αναφέρθηκαν σε εγκυκλοπαιδικά βιβλία για παλαιστινιακές πόλεις και χωριά, όπως η εγκυκλοπαίδεια «Η χώρα μας η Παλαιστίνη» του Mustafa al-Dabbagh και το βιβλίο «Για να μην ξεχνάμε» του al-Khalidi και άλλων. Σε βαθμό που δυσκολεύτηκε ο μεταφραστής να το αναγνωρίσει, σύμφωνα με όσα αναφέρθηκε στις υποσημειώσεις της μετάφρασής του του βιβλίου.

Φαίνεται ότι είναι χωριά και πόλεις που μελετήθηκαν και εξαφανίστηκαν πριν από την έλευση των Σιωνιστών και τη σύγκρουση με τον Σιωνισμό από τις αρχές του εικοστού αιώνα, για διάφορους λόγους, ίσως περιβαλλοντικές και φυσικές καταστροφές, ή πολέμους, εισβολές και αιματηρές τοπικές συγκρούσεις που κατέστρεψαν την Παλαιστίνη σε όλο τον δέκατο ένατο αιώνα. Μεταξύ αυτών των χωριών, για παράδειγμα: ένα χωριό που αναφέρεται από τον Finn με το όνομα «Qayasir or Tayaseer» που βρίσκεται μεταξύ των πόλεων Nablus και Bisan, τα χωριά «Amoriyah και Tibneh» δυτικά της Ιερουσαλήμ, το χωριό «Jaja» στη Ramla. περιοχή και το χωριό “Ain al-Zara’a” στο όρος Carmel στην περιοχή της Χάιφα . Αυτά τα χωριά και άλλα χωριά και ερείπια που μελετήθηκαν, σύμφωνα με τον Finn, ήταν γεμάτα και γνωστά στον γύρω τοπικό πληθυσμό, δηλαδή δεν ήταν απλώς βλάσφημοι (αρχαιολογικοί) χώροι για τους οποίους τους ειδοποίησε ο πρόξενος.Γεωργικές εκτάσεις βορειοανατολικά του Al-Bireh το 1857, όπου ιδρύθηκε ο οικισμός “Beit El” (Getty Images)

Τα ταξίδια του προξένου μας δείχνουν επίσης ότι πέρασε από μια ομάδα άλλων παλαιστινιακών χωριών που υπέστησαν πρόωρο ξεριζωμό στις δεκαετίες του 1920 και του 1930 με την έναρξη της σύγκρουσης με τον Σιωνισμό υπό τον βρετανικό αποικισμό της χώρας. Αυτό είναι αυτό που ονομάζουμε «πρώιμη Νάκμπα», συγκεκριμένα χωριά στο Marj Ibn Amer στις περιοχές της Χάιφα και της Τζενίν. Όπου ο πρόξενος αναφέρθηκε στα χωριά Al-Fula και Afula, χτισμένα στο Marj Ibn Amer, τα οποία εκριζώθηκαν τη δεκαετία του 1920 αφού η οικογένεια Sursaq πούλησε τα εδάφη του Al-Marj στη Σιωνιστική Υπηρεσία. Ομοίως, χωριά όπως το al-Harithiya και το Herbaj, νότια της Χάιφα, πληγώθηκαν και ξεριζώθηκαν από τους ανθρώπους τους δεκαετίες πριν από το έτος της Nakba.

Τα μονοπάτια που δεν διανύθηκαν για την Τέχνη και τα πήρε τότε, είναι αυτά που απαιτούν από εμάς και τη μνήμη μας να τους ξαναγνωρίσουμε με τα μάτια και τη γλώσσα των ανθρώπων που έζησαν σε αυτά και για αυτούς, και όχι μόνο με τους γλώσσα των ποδιών των ξένων ταξιδιωτών και εξερευνητών. Το βιβλίο «Αχαρτογράφητα μονοπάτια στην Παλαιστίνη» παραμένει γεμάτο σκηνές και λεπτομέρειες στις οποίες δεν μπορούμε να βασιστούμε όσο μπορούμε να ωφελήσουμε από αυτά για να επαναστατήσουμε ενάντια στη στενότητα της μνήμης μας της κλεμμένης χώρας μας. * Τζέιμς Φιν